Wat schreef de pers over The Gaia Hypothesis ?
-
NRC 27 Apr 2024 Prikkelende posthumanistische popopera ★★★★
Prikkelende posthumanistische popopera
Recensie | Marijn Lems, NRC
Aan de hand van een holistische theorie uit de jaren zeventig verbindt Firma MES al het leven op aarde en daarbuiten in een sensuele muzikale trip.
Wat zou het betekenen om een kortneusdraakvis te zijn, en honderden meters onder de zee te leven? Of een afgedankte maansonde, zwevend door de ruimte zonder doel of communicatie met de Aarde? Acteur en theatermaker Lindertje Mans wijdt met The Gaia hypothesis een heuse popopera aan dit soort posthumanistische vragen.
Het is niet de eerste keer dat Mans op muzikale wijze een niet-menselijk personage belichaamt: in de eerdere korte performance The life and death of a sex robot liet ze ook al zien dat ze als geen ander buiten het menselijke kan treden. Net als in die voorstelling werkt Mans in The Gaia hypothesis samen met componist Roald van Oosten. Het resulteert andermaal in een zinnenprikkelende ervaring die het midden houdt tussen een conceptalbum en een ASMR-sessie – de duistere elektro in combinatie met het dynamische en onvoorspelbare stemgebruik van Mans heeft een zinnenprikkelend effect.
Bovendien is Mans een begenadigd tekstschrijver, die met weinig woorden een groot gevoelseffect weet te sorteren. Als ze als menselijke cel zingt ‘All I’ll be / is here in me / my biology / a galaxy’ maakt ze daarmee het genetische determinisme van al het menselijk handelen tastbaar. De verwevenheid van de mens met al het andere leven noopt tot bescheidenheid, en in de slotsong zelfs tot zelfdestructie: als ultieme poging tot samensmelting met Gaia berooft de mens zich in Mans’ performance van het leven.
In de zoektocht naar de essentie van haar niet-menselijk personages speelt het kostuumontwerp van Anne-Rixt Gast een even belangrijke rol als spel en muziek. Mans pelt steeds een laag kleding af om weer tot een nieuw amalgaam van mens, dier en machine te komen. Ondanks het feit dat de personages nooit met elkaar in gesprek kunnen gaan wordt door Mans’ doorlopende transformatie zo toch vooral de nadruk op hun verbondenheid gelegd.
-
Theaterkrant 27 Apr 2024 Pompende synthpop van een vis, ruimtesonde en eicel
POMPENDE SYNTHPOP VAN EEN VIS, RUIMTESONDE EN EICEL
Firma Mes
The Gaia Hypothesis
Lars Brinkman 25 april 2022
Gezien op 23 april 2022, Theater aan het Spui, Den Haag
Na TECH: The Life And Death Of A Sex Robot gaat Lindertje Mans opnieuw een samenwerking aan met componist Roald van Oosten. Vertrekpunt nu is een wetenschappelijke hypothese die in 1969 werd geformuleerd door James Lovelock. Hij stelt de aarde voor als een zelfregulerend complex systeem, waarin al het leven onlosmakelijk met elkaar verbonden is. Als het ene organisme sterft, wordt het andere juist weer geboren.
Mans, gestoken in een zowel klassiek als futuristisch ogend gifgroen pak met kleine pofmouwtjes en hoekige schouders, begint The Gaia Hypothesis met te vertellen over een alternatief universum dat erg op de onze lijkt: Daisy World. In deze wereld leven twee soorten bloemen, waarvan de ene de veroorzaker is van een klimaatverandering en daarin sterft, maar daarmee tegelijkertijd een klimaat creëert waar de andere bloem tot bloei kan komen. Die op zijn beurt ook weer voor een klimaatverandering zorgt, waar de eerste bloem juist weer in kan bloeien. Het is een melancholische en tegelijkertijd troostende metafoor voor een fluïde wereld waarin sterfte een begin kan zijn van een nieuw leven.
Met zalvende stem begeleidt ze ons als in een meditatie naar de verschillende uithoeken van het universum: naar de bodem van de oceaan, hoog het heelal in en diep binnenin het menselijk lichaam. Ze transformeert tot drie verschillende personages in zorgvuldig geconstrueerde kostuums van Anne-Rixt Gast: een diepzeevis met blitse skibril, een ruimtesonde met een zilveren conebra als antennes en een menselijke eicel in een huidskleurige en hoepelvormige kostuumconstructie. De ondersteunende soundscape van Van Oosten verbeeldt mooi de steeds veranderende omgeving, en vervormt ook weer tot synthesizer-popsongs, waarin de personages ons toezingen.
Mans geeft alledrie de personages een rigide fysiek. Haar transformaties zijn weliswaar secuur gekozen, maar lijken haar ook te beperken in het aanbrengen van diepte in de personages. Dat lukt wel bij de ruimtesonde die doelloos ronddoolt in de ruimte. Ze is ontworpen door de mens, die haar inmiddels vergeten is en nu vooral naar een nieuw model kijkt die geavanceerder dan haar is. Ze zingt een lied direct gericht aan James Lovelock, waarin haar drang naar de verbondenheid die in zijn hypothese zit voelbaar wordt. Het is een kwetsbaar moment door de eenzaamheid die Mans in dit door de mens gefabriceerd stuk metaal legt.
Voor een hypothese die verbondenheid in de wereld voorstelt is de keuze voor de gescheidenheid van de vertelling opvallend. Omdat Mans zelf alle personages moet verbeelden, zorgen haar kostuumwissels voor een wat eentonige vertelstructuur. De figuren zingen alledrie evenveel liedjes en gaan nooit met elkaar in dialoog (of duet). Ze zijn hierdoor letterlijk van elkaar geïsoleerd en lijken niets met elkaar te maken te hebben. Waar de opvolging van de bloemen uit Daisy World voortkomt uit een causaal systeem dat zich heen en weer beweegt en niet rechtlijnig is, blijft eenzelfde causaliteit en beweging tussen deze personages uit.
Die verbondenheid wordt op een andere manier voelbaar in de laatste scène, als Mans zich van alle kostuums ontdoet en als een synth-popster zich overgeeft aan de muziek. Ze zingt What if I surrender? Hier wordt het interessant: het laatste nummer knalt de zaal in en door haar performance komt er een energie in de zaal vrij, zoals een popster het publiek kan verbinden. De opzwepende beats in combinatie met haar losgebroken performance werken heerlijk genereus en bevrijdend. Plots realiseer ik me waarom mensen zo graag naar concerten gaan. Haar levenslustige energie slaat over op het publiek, en voor heel eventjes voel ik dat wij allemaal met elkaar verbonden zijn.
Helaas komt dit net losgebroken momentum tot een plots einde. Mans zingt: I’m gonna die tonight / give my place up in this world en ze verlaat de zaal. Met de pompende synthpop beats nog onder onze huid kijken we naar het lege podium. Willen de makers laten zien dat we als mens onze plek moeten opgeven om ruimte te maken voor nieuw leven? Ik vind het zelf vooral jammer dat ze niet meer voor ons staat, met haar haren los, als een mens die al haar schubben, antennes en membraan van zich af heeft geschud en de veelheid van haar menszijn omarmt.
-
Volkskrant 27 Apr 2024 The Gaia Hypothesis imponeert bovenal met de muziek en de kostuums ★★★★
The Gaia Hypothesis imponeert bovenal met de muziek en de kostuums ★★★★
De kille elektronica van past goed bij het – ietwat verstopte – thema van de eenmansopera van Lindertje Mans: eenzaamheid.
Actrice en theatermaker Lindertje Mans (1986) heeft een eigen subgenre in het theater uitgevonden: de eenmanselectro-opera. Na The Life and Death of a Sex Robot, waarin ze het gevoelsleven van een seksrobot bezong, maakt ze nu The Gaia Hypothesis. Wederom kruipt ze lenig in de huid van een aantal niet-menselijke personages. Dit keer: een diepzeevis, een verlaten ruimsonde, een menselijke eicel en de Aarde zelf.
Mans liet zich inspireren door de Gaia-hypothese van de Britse wetenschapper James Lovelock. Deze theorie uit 1969 is typerend voor die tijd van flowerpower. Ze stelt dat de Aarde een organisme op zich is, een zelfregulerend systeem, waarin alles met alles samenhangt. Elk bloemetje en diertje zou een functie hebben. Maar is dat wel zo? Mans laat de ruimtesonde en ‘de eicel van een 36-jarige vrouw’ zich hardop afvragen wat hun functie dan wel is.
Fascinerend materiaal, dat evenwel het gevaar loopt soms wat zweverig te klinken. Maar de muziek en kostuums zorgen voor de nodige theatrale punch. Die laatste zijn van modeontwerpster Anne-Rixt Gast, die Mans van een aantal prachtige, kleurrijke nieuwe huiden voorziet.
Ook de liedjes zijn gepast extravagant. Componist Roald van Oosten ging voor het grote dramatische gebaar. De pompende nummers doen denken aan synthpop van begin deze eeuw. Denk aan: Goldfrapp (ook vanwege de stem van Mans) en de sombere discostampers van Depeche Mode. De kille elektronica benadrukt bovendien een wat meer verstopt, persoonlijker en daarmee aangrijpender thema in de performance. En dat is eenzaamheid. Alle liedjes en personages geven uitdrukking aan een tevergeefse zoektocht naar contact, naar bestaansrecht. Gaia zou voor die connectie kunnen zorgen, maar wat als Gaia niet bestaat? Dan zijn we allemaal niet meer dan een eenmansopera.
THE GAIA HYPOTHESIS
Theater
★★★★☆
Door Firma Mes en Lindertje Mans, regie Thomas Schoots, compositie Roald van Oosten.
23/4, Theater aan het Spui, Den Haag. Tournee t/m 4/6.